Luật gia Hồ Minh Sơn: Phân tích sự khác biệt giữa cầm đồ và tín dụng đen – Quảng cáo cờ bạc trá hình, cần xử lý nghiêm khắc?

(HNTTO) – Có thể thấy, việc trợ giúp pháp lý là một chính sách nhân văn của Đảng và Nhà nước dành cho những người không có khả năng sử dụng dịch vụ pháp lý có thu phí, theo đó người nghèo, người yếu thế trong xã hội được sử dụng dịch vụ pháp lý miễn phí khi có vướng mắc, tranh chấp pháp luật.

Trong quá trình hoạt động của Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam (AVRCIPL); Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…

Cụ thể, vào sáng ngày 24/09/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, TP.HCM. Hiệp hội AVRCIPL; Viện IMRIC phối hợp Viện IRLIE; TC DN&TTVN giao Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) và Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức buổi tham vấn, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…

Như vậy, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các Bộ, ngành, địa phương, Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn và Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…

Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Hiệp hội AVRCIPL; Viện IMRIC; Viện IRLIE; TC DN&TTVN và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trong suốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…

Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, Gs.Ts. Hồ Minh Sơn – Phó Chủ tịch Hiệp hội AVRCIPL; Viện trưởng Viện IMRIC, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) đã phân tích sự khác biệt giữa cầm đồ và tín dụng đen và quảng cáo cờ bạc trá hình, cần xử lý nghiêm khắc thân cụ thể như sau:

Tình huống thứ nhất: Phân tích sự khác biệt giữa cầm đồ và tín dụng đen

Có thể hiểu, cầm đồ là một ngành nghề hợp pháp, hoạt động dưới sự giám sát của pháp luật, còn tín dụng đen là hoạt động cho vay chui, không phép.

Cầm đồ là hoạt động hợp pháp: Trong đó, đặc điểm của cầm đồ: Được quy định trong hệ thống ngành nghề kinh tế Việt Nam và quản lý bởi Cơ quan nhà nước.

Hoạt động dưới sự cho phép và giám sát của pháp luật. Theo quy định hiện tại, Kinh doanh dịch vụ cầm đồ: Kinh doanh dịch vụ cho vay tiền mà người vay tiền phải có tài sản hợp pháp mang đến cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ để cầm cố (Căn cứ theo khoản 4 Điều 3 Nghị định 96/2016/NĐ-CP).

Điển hình, có giấy phép kinh doanh, chứng nhận đủ điều kiện an ninh trật tự; Minh bạch về lãi suất, chi phí vay, quy trình cầm cố tài sản; Bảo quản và quản lý tài sản an toàn cho khách hàng; Cung cấp dịch vụ đa dạng, đáp ứng nhu cầu khách hàng.

Ví dụ cho cầm đồ: Khách hàng đến các cửa hàng cầm đồ uy tín được tư vấn đầy đủ về thủ tục, lãi suất, chi phí vay; Cầm cố tài sản có giá trị, nhận tiền mặt nhanh chóng; Thanh toán đầy đủ, đúng hạn để lấy lại tài sản.

Tín dụng đen là hoạt động phi pháp: Hoạt động cho vay chui, không phép, không đăng ký kinh doanh, có thể núp bóng các công ty cầm đồ có giấy phép; Lãi suất “cắt cổ”, phí khác không rõ ràng, không minh bạch; Sử dụng thủ đoạn đe dọa, khủng bố khi đòi nợ; Nhiều rủi ro cao cho người vay, dễ bị lừa đảo; Gây ảnh hưởng đến trật tự an ninh xã hội.

Ví dụ về tín dụng đen: Vay tiền qua mạng xã hội, tin nhắn rác, giới thiệu người quen; Bị ép buộc trả lãi suất cao, phí vay khổng lồ; Bị đe dọa, khủng bố khi không trả nợ kịp thời; Mất tài sản, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng.

Cầm đồ, hậu quả pháp lý gồm: Hoạt động được pháp luật bảo vệ. Khách hàng được đảm bảo quyền lợi, có thể khởi kiện nếu bị xâm hại.

Tín dụng đen, hậu quả pháp lý gồm: Đây là hoạt động vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hìnhsự các tội phạm trong Bộ luật Hình sự 100/2015/QH13, cụ thể: Tại Điều 206 – vi phạm về hoạt động ngân hàng về tiến hành các hoạt động ngân hàng mà chưa được các cơ quan có thẩm quyền cho phép; Tại Điều 201 – tội cho vay lãi nặng nếu cho vay với lãi suất gấp 05 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật dân sự (hiện nay là 20%/năm) và có thu lợi bất chính; Tại Điều 170 – tội cưỡng đoạt tài sản trong quá trình thu hồi nợ đe dọa, cưỡng đoạt tài sản của người vay.

Có thể thấy, khách hàng thì dễ bị lừa đảo, mất tài sản, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng. Do đó, cầm đồ và tín dụng đen là hai loại hình hoàn toàn khác nhau về bản chất, hoạt động và hậu quả pháp lý.

Tình huống thứ hai: Cần nghiêm khắc với trò quảng cáo cờ bạc trá hình

Trong thời gian gần đây, tình trạng người nổi tiếng tham gia quảng cáo cho các nền tảng cờ bạc trá hình trên mạng xã hội ngày càng nở rộ, gây bức xúc trong dư luận. Các cơ quan báo chí đã nhiều lần cảnh báo, nhưng dường như chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe nên nhiều người vẫn ‘nhờn luật’.

Điển hình, dư luận hiện bức xúc có quảng cáo một website cờ bạc trá hình của một ca sĩ. Theo đó, ngày 18/9 vừa qua, nhóm “Ngũ Hổ Tướng” gồm Ưng Hoàng Phúc, Khánh Phương, Lâm Chấn Huy, Dương Ngọc Thái và Lưu Hưng tổ chức họp báo ra mắt MV “Anh em trước sau như một”.

Cụ thể, tại phút thứ 1:03, nhiều khán giả phát hiện logo của một trang web cờ bạc xuất hiện ở giữa khung hình. Điều này khiến nhiều người đặt nghi vấn nhóm “Ngũ Hổ Tướng” đang quảng cáo trá hình cho trang web này. Mặc dù trong đêm 21/9 ca sĩ này đã xoá MV gây tranh cãi. Khoảng vài tiếng sau, nam ca sĩ đăng tải phiên bản MV mới, không còn logo của trang web cá cược. Tương tự, các thành viên còn lại trong nhóm Ngũ Hổ Tướng cũng nhanh chóng thay đổi phiên bản MV trên kênh YouTube của mình.

Sau đó, vào ngày 23/9 mới đây, các thành viên trong nhóm đã được Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã mời lên trụ sở để làm việc. Ngay sau đó ca sĩ Khánh Phương – thành viên của nhóm – đăng bài viết trên trang cá nhân, thừa nhận nhóm có nhận lời mời tài trợ từ một công ty với điều kiện cho logo xuất hiện trong vài cảnh quay của MV. Ê-kíp kỹ thuật đã thực hiện việc ghép hình ảnh này theo chỉ đạo. Dù vị ca sĩ này đã thừa nhận đây là sai lầm lớn của nhóm, đồng thời gửi lời xin lỗi đến khán giả và cho biết các thành viên đang tích cực phối hợp với cơ quan chức năng để giải trình.

Qua đó, đây không phải ngẫu nhiên mà nhiều kẻ xấu chọn người nổi tiếng để thực hiện các clip quảng cáo cờ bạc trá hình. Thực tế, người nổi tiếng khi đã có vị trí, tầm ảnh hưởng… thì những chia sẻ của họ thường tạo được sự tin tưởng đối với khán giả. Với họ, lẽ ra phải là người nhận thức được vai trò, trách nhiệm xã hội của mình. Tuy nhiên, nhiều câu hỏi đặt ra vì sao họ bất chấp tất cả. Và khi sự việc lùm xùm xảy ra, họ chỉ im lặng gỡ bỏ video, hình ảnh hoặc đăng đàn xin lỗi. Có thể khẳng định, đã có chế tài xử phạt nhưng mới chỉ dừng lại ở mức độ xử phạt hành chính nên những vụ việc như thế này vẫn tiếp tục tái diễn, làm xói mòn niềm tin, sự yêu mến của công chúng.

Mặt khác, tình trạng người nổi tiếng tham gia quảng cáo trá hình cho các trang web cờ bạc, cá độ trực tuyến có khả năng gây ra nhiều lo ngại trong xã hội. Vụ việc trên chỉ là một ví dụ điển hình, cho thấy sự tinh vi trong việc lồng ghép hình ảnh, logo hoặc thông điệp có liên quan đến các tổ chức cờ bạc. Từ đây, không chỉ tác động tiêu cực tới công chúng, đặc biệt là giới trẻ, mà còn làm xói mòn chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của người nổi tiếng – những người vốn được coi là hình mẫu, có sức ảnh hưởng lớn trong xã hội.

Để giải quyết dứt điểm tình trạng người nổi tiếng tiếp tay quảng cáo cho cờ bạc trá hình, cần nhìn nhận rằng hoạt động quảng cáo này không chỉ vi phạm pháp luật về quảng cáo mà còn trực tiếp tiếp tay cho tệ nạn xã hội.

Căn cứ vào Luật Quảng cáo năm 2012 nghiêm cấm quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ bị pháp luật cấm, trong đó có hoạt động đánh bạc, cá cược trái phép.

Căn cứ tại Điều 321; Điều 322 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) có quy định rõ ràng về hành vi đánh bạc, tổ chức đánh bạc trái phép và chế tài xử lý, bao gồm cả trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, chế tài hiện nay đối với hành vi quảng cáo trá hình cho cờ bạc vẫn chủ yếu dừng lại ở mức xử phạt hành chính, chưa đủ sức răn đe đối với những người có sức ảnh hưởng lớn.

Qua tham chiếu Nghị định số 38/2021/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, hành vi quảng cáo sản phẩm, dịch vụ cấm có thể bị xử phạt từ 50 triệu đồng đến 100 triệu đồng. Thế nhưng, mức phạt này so với thu nhập và lợi ích mà người nổi tiếng nhận được từ các hợp đồng quảng cáo lại quá nhỏ, chưa đủ sức ngăn chặn hành vi tái phạm. Từ đây, cần nghiên cứu nâng mức xử phạt, kèm theo hình thức bổ sung như đình chỉ hoạt động nghệ thuật trong một thời gian, hoặc buộc gỡ bỏ, cải chính công khai nội dung vi phạm.

Dẫu biết rằng, cơ quan chức năng có thể xem xét trách nhiệm hình sự trong trường hợp chứng minh được người nổi tiếng biết rõ mình đang tham gia quảng bá cho hoạt động cờ bạc trái phép nhưng vẫn cố tình thực hiện. Tại Điều 17 Bộ luật Hình sự về đồng phạm quy định: người giúp sức cho việc thực hiện tội phạm cũng phải chịu trách nhiệm hình sự. Trong đó, nếu có căn cứ chứng minh sự cố ý, người nổi tiếng có thể bị coi là đồng phạm với hành vi tổ chức đánh bạc, qua đó xử lý nghiêm khắc hơn thay vì chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính.

Có thể khẳng định rằng, Luật Quảng cáo năm 2012 và Nghị định 38/2021/NĐ-CP, hành vi quảng cáo cho sản phẩm, dịch vụ thuộc danh mục cấm – trong đó có cờ bạc, cá độ – là vi phạm pháp luật.

Căn cứ Điều 321 và Điều 322 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định rõ chế tài đối với tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc, bao gồm cả những hành vi giúp sức, tiếp tay. Do đó, việc một người nổi tiếng tham gia quảng bá trá hình cho hoạt động cờ bạc không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm hành chính mà còn có thể kéo theo trách nhiệm hình sự nếu chứng minh được yếu tố cố ý…

Đặc biệt, án điểm thường được áp dụng để làm gương, tạo hiệu ứng răn đe mạnh mẽ đối với những hành vi vi phạm pháp luật đang diễn ra phổ biến và gây hậu quả xã hội nghiêm trọng. Hiện có nhiều người có ảnh hưởng trên mạng xã hội tham gia hoặc tiếp tay cho quảng cáo cờ bạc trá hình, bất chấp phản ánh của báo chí và cảnh báo từ cơ quan quản lý. Nếu các cơ quan chức năng chỉ xử lý ở mức phạt hành chính thì tình trạng này khó có thể chấm dứt, bởi lợi ích kinh tế mà các người nổi tiếng thu về từ các quảng cáo này vượt xa số tiền bị phạt. Từ đây, thông qua sự việc trên cần xử lý nghiêm khắc sẽ góp phần củng cố hiệu lực pháp luật và tăng tính răn đe.

Sóng ong với đó, tác dụng lớn nhất của án điểm không chỉ nằm ở việc xử lý một cá nhân mà còn ở chỗ thiết lập chuẩn mực pháp lý và đạo đức nghề nghiệp cho người nổi tiếng…Khi xử lý nghiêm khắc ở một trường hợp nào đó đối với ngừoi nổi tiếng, điều này sẽ tạo ra hiệu ứng cảnh báo mạnh mẽ, buộc các người nổi tiếng khác phải cân nhắc kỹ trước khi ký kết hoặc tham gia quảng bá các sản phẩm, dịch vụ trái pháp luật.

CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)