Viện IMRIC và Viện IRLIE chuẩn bị tổ chức toạ đàm khoa học “Pháp lý – nền tảng bảo vệ thương hiệu nông sản, làng nghề xanh”
(HNTTO) – Dự kiến, sáng ngày 05/07/2025 tới đây, tại Nhà Khách Người có công (toạ lạc tại 168, đường Hai Bà Trung, quận 1, Tp.HCM) – Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) giao Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) và Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật; Lyncha Media&Event tổ chức toạ đàm khoa học “Pháp lý – nền tảng bảo vệ thương hiệu nông sản, làng nghề xanh” lần thứ I, năm 2025.
Căn cứ vào khoản 2 Điều 105 về phát triển ngoại thương thông qua hoạt động xúc tiến thương mại của Luật Quản lý ngoại thương và Chính phủ đã quy định chi tiết Điều này tại Nghị định số 28/2018/NĐ-CP ngày 1/3/2018 quy định chi tiết luật quản lý ngoại thương về một số biện pháp phát triển ngoại thương (Mục 3 từ Điều 16-19 Chương trình cấp quốc gia về xây dựng và phát triển thương hiệu.
Chính phủ đã xây dựng, ban hành một số chiến lược, chương trình liên quan đến xây dựng, phát triển thương hiệu nói chung. Cụ thể, Chiến lược sở hữu trí tuệ đến năm 2030; Chương trình Thương hiệu quốc gia Việt Nam từ năm 2020 đến năm 2030; Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2030; Đề án nâng cao năng lực cạnh tranh các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; Quy hoạch tổng thể phát triển các ngành công nghiệp Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
Có thể thấy, việc xây dựng và phát triển thương hiệu nông sản, làng nghề của Việt Nam là một giải pháp quan trọng nhằm gia tăng sức cạnh tranh của nông sản, làng nghề Việt Nam ở thị trường trong nước và thế giới. Chủ trương này đã được cụ thể hóa trong các Nghị quyết, Chiến lược, Chương trình ở cấp quốc gia và chính sách, Chương trình, Đề án ở cấp Bộ, ngành. Từ đó, có thể khẳng định việc xây dựng và bảo hộ thương hiệu nông sản, làng nghề Việt cần hoàn thiện chính sách pháp luật là việc cần phải làm. Bên cạnh việc xây dựng thương hiệu nông sản, làng nghề ngoài các giải pháp, hỗ trợ nằm trong các chính sách nêu trên, ở cấp quốc gia hiện đã có một số sản phẩm nông sản, làng nghề chủ lực được quan tâm xây dựng thương hiệu.
Theo tìm hiểu của Viện IMRIC; Viện IRLIE và Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam cho thấy hiện có 90% nông sản vẫn xuất khẩu dưới dạng thô, giá xuất khẩu thấp hơn các sản phẩm cùng loại của nhiều nước khác; 80% sản lượng nông sản xuất khẩu chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thương hiệu nông sản Việt bị xâm phạm ở nước ngoài (gạo ST25, nước mắm Phú Quốc, cà phê Buôn Ma Thuột…).
Điển hình, năm 2024 có tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản ước đạt 62,5 tỉ đô la Mỹ, tằng 18,7% so với năm 2023, xuất siêu tiếp tục đạt mức kỷ lục mới 17,9 tỉ đô la, tăng 46,8%. Trong đó, xuất khẩu nông sản chính 32,8 tỉ đô la, tăng 22,4%; chăn nuôi 533,6 triệu đô la, tăng 6,5%; lâm sản chính 17,28 tỉ đô la, tăng 19,4%; thuỷ sản 10,07 tỉ đô la, tăng 12,2%. Có 7 mặt hàng/nhóm mặt hàng xuất khẩu trên 3 tỉ đô la Mỹ, tăng 1 sản phẩm so với năm 2023.
Năm 2025, ngành nông nghiệp đặt ra các mục tiêu như tỷ lệ cơ sở sản xuất, kinh doanh nông lâm thủy sản được chứng nhận đủ điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm theo quy định đạt trên 99%; Tỷ lệ cơ sở sản xuất, kinh doanh nông lâm thủy sản nhỏ lẻ ký cam kết tuân thủ quy định an toàn thực phẩm đạt 95,0%; Tỷ lệ mẫu thực phẩm nông lâm thủy sản được giám sát đạt yêu cầu an toàn thực phẩm đạt 99,0%; Xây dựng và vận hành hiệu quả cơ sở dữ liệu về chất lượng, an toàn thực phẩm, hệ thống truy xuất nguồn gốc cho các sản phẩm nông lâm thủy sản chủ lực.
Chia sẻ với chúng tôi, TS. Hồ Minh Sơn cho biết trên thế giới hiện có nhiều quốc gia có nền nông nghiệp phát triển đã xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu nông sản quốc gia, góp phần định vị sản phẩm của các quốc gia trên thị trường quốc tế, thể hiện được ưu thế về chất lượng, uy tín và những giá trị về văn hóa; bảo vệ tài sản trí tuệ trên thị trường quốc tế trong bối cảnh hội nhập, cạnh tranh quyết liệt như hiện nay; nâng cao trách nhiệm và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nông sản trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đồng thời, nhiều sản phẩm nông sản sau khi có nhãn hiệu, thương hiệu được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ lại chưa được khai thác sử dụng. Bên cạnh đó, tổ chức quản lý, duy trì, gia hạn đăng ký bảo hộ tại thị trường trong nước và quốc tế còn gặp khó khăn về nguồn nhân lực và tài chính, dẫn đến chưa phát huy được giá trị để phát triển thành nhãn hiệu, thương hiệu nông sản mạnh…
TS. Hồ Minh Sơn nhận định, BTC mong muốn toạ đàm khoa học “Pháp lý – nền tảng bảo vệ thương hiệu nông sản, làng nghề xanh” lần thứ I, năm 2025, dự kiến lần thứ II sẽ diễn ra tại Hà Nội vào tháng 9/2025, nhằm nâng cao năng lực cho các tổ chức, hiệp hội, đơn vị quản lý và phát triển các nhãn hiệu, thương hiệu nông sản, làng nghề đã được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ được duy trì, sử dụng hiệu quả trong thực tiễn; phát huy giá trị của nhãn hiệu và thương hiệu, nâng cao giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của sản phẩm nông sản, làng nghề…Toạ đầm lần này diễn ra trong bối cảnh hàng “hàng giả” bủa vây người tiêu dùng, từ đây sẽ nâng cao năng lực cho các chủ sở hữu, đơn vị được giao quản lý và sử dụng nhãn hiệu, thương hiệu nông sản, làng nghề; tiếp tục duy trì và sử dụng hiệu quả tài sản trí tuệ đã được bảo hộ. Pháp luật bảo vệ thương hiệu sản phẩm nông nghiệp, làng nghề OCOP hiện nay; nhu cầu tất yếu khách quan phải xây dựng và bảo vệ thương hiệu sản phẩm nông nghiệp, làng nghề OCOP; thủ tục hành chính về bảo hộ thương hiệu sản phẩm OCOP… Mặc dù vậy, vấn đề hành lang pháp lý và Pháp luật về đăng ký bản quyền cho các sản phẩm nông nghiệp, làng nghề OCOP, hiện vẫn chưa được nhiều địa phương quan tâm đúng mức.
Theo tìm hiểu của Viện IMRIC và Viện IRLIE; Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam cho thấy, cả nước hiện có trên 5.400 làng nghề, góp tỷ trọng lớn trong 1,7 tỷ USD tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành thủ công mỹ nghệ mỗi năm. Trong những năm qua, các địa phương đã tạo ra nhiều cơ chế khuyến khích DN, cơ sở sản xuất tại làng nghề phát triển. Việc thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP, RCEP…đang mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu cho sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nhất là tại thị trường có sức tiêu thụ lớn bậc nhất thế giới như châu Âu. Tuy nhiên, đến nay mặc dù các FTA đã đi vào thực thi nhiều năm, nhưng làng nghề Việt vẫn chưa tận dụng được các cơ hội.
Như vậy, với khái niệm thương hiệu sản phẩm là khái niệm mang tính thương mại; việc bảo hộ thương hiệu sản phẩm nông nghiệp, làng nghề OCOP đang được tiếp cận và hiểu là bảo hộ dưới ba đối tượng là bảo hộ: Nhãn hiệu hàng hóa; tên thương mại và chỉ dẫn địa lý sản phẩm nông sản, làng nghề OCOP.Pháp luật về sở hữu trí tuệ không có quy định riêng, quy trình riêng cho việc đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm nông sản OCOP mà thực hiện theo quy định chung của pháp luật sở hữu trí tuệ.
TS. Hồ Minh Sơn chia sẻ thêm, BTC toạ đàm khoa học lần này mong muốn việc bảo hộ được thương hiệu sản phẩm nông sản OCOP, người sản xuất phải quan tâm quy định pháp luật, tích cực thực hiện các quy định của Luật sở hữu trí tuệ như là biện pháp bảo vệ chính mình thông qua các quy định pháp luật. Điển hình, thực trạng xây dựng và bảo vệ thương hiệu sản phẩm nông nghiệp, làng nghề OCOP ở các tỉnh thành Việt Nam có thể tham khảo theo 2 hướng: Chủ thể sở hữu sản phẩm OCOP đã quan tâm và có ý thức xây dựng và bảo vệ thương hiệu sản phẩm thông qua việc đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm OCOP, các địa phương cũng đã quan tâm đến việc đăng ký bảo hộ thương hiệu sản phẩm OCOP; Một số chủ thể sở hữu sản phẩm OCOP chưa thực hiện đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm, chủ thể lựa chọn hình thức bảo hộ sở hữu trí tuệ sản phẩm OCOP chưa phù hợp với sản phẩm.
Song song đó, toạ đàm khoa học “Pháp lý – nền tảng bảo vệ thương hiệu nông sản, làng nghề xanh” lần thứ I, năm 2025 hứa hẹn sẽ góp phần nhỏ vào việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông nghiệp, làng nghề là yếu tố then chốt nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm. Qua đó, các diễn giả tham luận tại toạ đàm sẽ phân tích một số tồn tại, khó khăn để có thể xây dựng, quản lý và phát triển các nhãn hiệu tập thể. Cụ thể, khó khăn thứ nhất đó là tiêu chí hoặc phương pháp trong việc lựa chọn hình thức bảo hộ: Chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể hay nhãn hiệu chứng nhận, đặc biệt là đối với các chỉ dẫn địa lý. Trong khi đó, nhiều sản phẩm lựa chọn dấu hiệu đăng ký chưa biết đến rộng rãi, không phải là tên gọi truyền thống, đã được sử dụng trong thương mại, việc sử dụng, phát triển nhãn hiệu đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh sản phẩm.
Tin rằng, toạ đàm khoa học “Pháp lý – nền tảng bảo vệ thương hiệu nông sản, làng nghề xanh” lần thứ I, năm 2025 góp phần nâng cao nhận thức thương hiệu của khách hàng và công chúng về thương hiệu làng nghề cần phối hợp các hoạt động truyền thông, tập trung vào khía cạnh văn hóa, lịch sử, sinh thái và bảo tồn để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quảng bá thương hiệu nông sản, làng nghề. Ngoài ra, tăng cường chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ liên quan đến du lịch như chỗ ở, hướng dẫn du lịch và các trải nghiệm nông nghiệp, làng nghề đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút khách hàng và công chúng, tạo cơ hội cho thương hiệu nông sản, làng nghề phát triển dưới sự bảo hộ pháp lý chặt chẽ…các nàh sản xuất, người tiêu dùng hiểu rõ hơn về quy định pháp luật, tích cực thực hiện các quy định của Luật sở hữu trí tuệ như là biện pháp bảo vệ chính mình thông qua các quy định pháp luật…
Các diễn giả tham luận cụ thể như: TS. Bùi Đặng Dũng – nguyên phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội chủ đề “Chính sách tài khoá hỗ trợ nâng cao năng lực cho các chủ sở hữu, đơn vị tổ chức quản lý sử dụng nhãn hiệu, thương hiệu nông sản”; TS. Trần Anh Tuấn – Phó trưởng ban Ban phong trào cơ quan UBTW MTTQVN (khoá VIII) tham luận “Thương hiệu và vấn đề bảo vệ thương hiệu nông sản”; ThS. NSNA. Lê Xuân Thăng – Nguyên PCT Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam (VAPA) tham luận “Sở hữu trí tuệ (IP) – Hộ chiếu pháp lý giúp nông sản Việt bước ra thế giới”; ThS. Trần Quốc Duy – Phó viện trưởng Viện IMRIC; CVP Hiệp hội VFAEA tham luận “Hành lang pháp lý bảo vệ thương hiệu nông sản xanh trong bối cảnh hội nhập, chuyển đổi số”; TS. Hồ Minh Sơn tham luận “Chính sách hỗ trợ các chương trình truyền thông, quảng bá, phát triển thị trường nông sản, làng nghề”.
Ngọc Thạnh (Chủ nhiệm CLB BCTT&CSPL) – Liên Trần (Chủ nhiệm CLB DN IMRIC – IRLIE)
