Phát biểu khai mạc tọa đàm của viện trưởng Viện IMRIC Hồ Minh Sơn chủ đề “Phát triển du lịch trang trại – Những yếu tố pháp lý liên quan”

Kính thưa: Quý đại biểu; Quý doanh nghiệp và trang trại

Hôm nay, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC), Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn phối hợp Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam tổ chức “Tọa đàm phát triển du lịch trang trại – Những yếu tố pháp lý liên quan”, đây là một sự kiện quan trọng trong chuỗi sự kiện toạ đàm, tuyên truyền chuyên đề về đề tài nông nghiệp, trang trại và du lịch tại nhiều địa phương như: Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Bến Tre, Cần Thơ, An Giang và một số tỉnh thành phố khác. Thay mặt Viện IMRIC, BBT Tạp chí, BGĐ Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn, gửi đến toàn thể quý đại biểu tham dự buổi tọa đàm lời chào trân trọng và lời chào mừng nồng nhiệt nhất.

Du lịch nông nghiệp, trang trại là mô hình được nhiều nước trên thế giới thực hiện. Mô hình này giúp người nông dân chuyển đổi từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp kết hợp giải trí, mang lại hiệu quả cao cho cả hai ngành Nông nghiệp và Du lịch. Dự báo trong tương lai, du lịch nông nghiệp sẽ ngày càng trở nên phổ biến và trở thành lĩnh vực nhiều triển vọng, đa lợi ích. Bên cạnh góp phần phát triển kinh tế, tạo việc làm cho người lao động, du lịch nông nghiệp, trang trại còn hạn chế khuynh hướng ly hương, thúc đẩy hội nhập và xuất khẩu tại chỗ…

Trên thế giới loại hình này phát triển mạnh vào thập niên 80, 90 của thế kỷ trước. Ở mỗi quốc gia, “du lịch nông nghiệp” lại có những tên gọi khác nhau. Cụ thể: ở Anh là “Rural-tourism” – du lịch nông thôn, Mỹ là “Homestead” – du lịch trang trại, Nhật Bản là “Green-tourism” – du lịch xanh, còn ở Pháp là “Tourism de verdure” – du lịch với cỏ cây… Bên cạnh tên gọi, sự hình thành và phát triển của DLNN ở mỗi quốc gia cũng có sự đa dạng và cách thức triển khai khác nhau đáng kể. Theo đó, ở Israel, DLNN là hình thức giáo dục bắt buộc từ sớm cho trẻ em. Tại Mỹ, hàng năm thường tổ chức nhiều sự kiện lớn về DLNN. Hiện nay, theo thống kê mỗi năm, người Mỹ chi khoảng hơn 800 triệu USD cho các hoạt động du lịch nông trại. Con số này được dự đoán sẽ còn tiếp tục tăng khi diện tích dành cho nông nghiệp ngày càng ít đi.

Tại Áo, DLNN được tổ chức một cách rất chuyên nghiệp dù lượng người làm nghề nông ở quốc gia này chỉ chiếm 3% dân số. Ở Hàn Quốc, các tour DLNN đã được triển khai từ năm 2006 và được xem như một trong những chiến lược phát triển nông nghiệp chủ yếu nhằm giúp người nông dân bù đắp sự giảm sút thu nhập từ nông nghiệp, đồng thời mang lại cho nông nghiệp Hàn Quốc những chức năng mới được tạo ra bởi những nhu cầu phát sinh từ mối gắn kết nông thôn – thành thị. Đài Loan (Trung Quốc) cũng đã triển khai thực hiện mô hình DLNN từ những năm 80. Đến đầu những năm 2000, Chính phủ Đài Loan đã quyết định quy hoạch hơn 30 khu vực để phát triển DLNN với mục tiêu phát triển thành một ngành kinh tế mới, tạo ra thu nhập tốt cho người nông dân, bảo vệ tính đa dạng của nền kinh tế và lý do quan trọng nhất là nhằm bảo vệ nền nông nghiệp có lịch sử hàng trăm năm của Đài Loan. Các khu vực DLNN được xây dựng dựa trên nền tảng cụm kinh tế và các trang trại du lịch tư nhân đã tạo nên làn sóng DLNN ở Đài Loan…

Hiện nay, trên thế giới có nhiều khái niệm về du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch bền vững, du lịch nông nghiệp, du lịch sinh thái nông nghiệp. Trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá thực tiễn hoạt động du lịch tại nhiều quốc gia, đã có nhiều mô hình du lịch khai thác yếu tố môi trường, văn hóa phát triển theo quan điểm bền vững, cộng đồng, sinh thái được triển khai.

Kính thưa Quý đại biểu!

Du lịch được xem là một trong những ngành kinh tế hàng đầu, phát triển với tốc độ cao, mang lại nhiều lợi ích to lớn về kinh tế và xã hội. Với sự tăng trưởng liên tục trong nhiều thập kỷ qua, du lịch đã khẳng định là một trong những ngành kinh tế dịch vụ phát triển nhanh nhất và lớn nhất trên bình diện thế giới, góp phần vào sự phát triển và thịnh vượng của các quốc gia.

Trước xu thế toàn cầu hóa, khu vực hóa với hội nhập quốc tế hiện nay, du lịch ở các địa phương trên cả nước muốn phát triển cần phải tiếp thu và chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường quan hệ hợp tác giữa các cơ quan quản lý nhà nước cũng như các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch.

Với tinh thần hợp tác, liên kết cùng phát triển, “Tọa đàm Phát triển du lịch trang trại – Những yếu tố pháp lý liên quan” được tổ chức có thể khô, không nhàm chán, nhằm kết nối, trao đổi kinh nghiệm, đề xuất các giải pháp hợp tác phát triển, xây dựng các tour tuyến, liên kết phát triển du lịch giữa cáctỉnh thành phố…Trong khuôn khổ toạ đàm này, du lịch sinh thái gắn nông nghiệp, nông thôn được hiểu là loại hình du lịch, sản phẩm du lịch phục vụ du khách được dựa chủ yếu trên nền tảng của hoạt động, không gian sản xuất nông nghiệp với quan điểm phát triển bền vững về môi trường sinh thái và văn hóa, đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên tham gia, đặc biệt là lợi ích của cộng đồng trực tiếp tham gia cung ứng sản phẩm du lịch nông nghiệp; khách du lịch được trải nghiệm, khám phá cuộc sống tại các vùng nông thôn và cảm thấy hài lòng; làm gia tăng các giá trị và thúc đẩy tiêu dùng các sản phẩm nông nghiệp thông qua du lịch.

Kính thưa Quý đại biểu!

Để khai thác phát triển hoạt động du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp  và nông thôn cần phải bảo đảm được các yếu tố sau:

– Không gian tổ chức các hoạt động du lịch nông nghiệp (điểm đến): là đơn vị không gian cụ thể thuộc về các tổ chức lãnh thổ nông nghiệp như trang trại, đồng ruộng, rừng trồng; làng quê, thôn bản, làng chài, miệt vườn… Những điểm đến này luôn chứa đựng những giá trị văn hóa truyền thống, các lễ hội, làng nghề truyền thống, nền ẩm thực và các sản vật địa phương gắn với các yếu tố môi trường khí hậu, thổ nhưỡng đặc trưng… Ngoài giá trị đặc trưng cốt lõi, không gian khai thác phải đảm bảo các yếu tố cảnh quan, môi trường, điện, cấp, thoát nước và kết nối giao thông thuận lợi với các trung tâm, các điểm du lịch khác để tạo thành sản phẩm du lịch hấp dẫn…

– Chủ thể cung ứng hoạt động du lịch nông nghiệp: cá nhân, tổ chức là chủ sở hữu của hoạt động sản xuất nông nghiệp. Đây chính người dân, cộng đồng địa phương gắn với môi trường văn hóa, quy trình sản xuất, phương thức tập quán kỹ thuật canh tác, trồng trọt, chăn nuôi. Người dân địa phương sẽ là chủ thể gìn giữ và chia sẻ các giá trị văn hóa nông nghiệp với du khách.

– Các hoạt động của du lịch nông nghiệp cung ứng cho du khách: Bao gồm rất nhiều hoạt động khác nhau phục vụ cho sự giao lưu, trải nghiệm, khám phá của du khách với cộng đồng như hoạt động giải trí ngoài trời (câu cá, săn bắt, tìm hiểu cuộc sống hoang dã, cấy lúa); trải nghiệm học tập (tham quan nhà máy, xưởng sản xuất sản phẩm đặc trưng của địa phương, lớp học nấu ăn, nghiên cứu cấy ghép, sản xuất cây trồng, vật nuôi…); hoạt động thư giãn (lễ hội, các màn trình diễn truyền thống); trải nghiệm cuộc sống người bản địa (homestay, các chương trình được hướng dẫn bởi người dân bản địa, mặc trang phục truyền thống, thưởng thức ẩm thực địa phương; mua sản phẩm được sản xuất trực tiếp tại điểm du lịch…). Những hoạt động này đòi hỏi sự sáng tạo, đầu tư chọn lọc và làm nên sự hấp dẫn của sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp.

– Chia sẻ lợi ích giữa các bên tham gia hoạt động du lịch nông nghiệp: Lợi ích kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường phải đảm bảo hài hòa giữa người dân bản địa, công ty du lịch và các bên liên quan. Trong đó, điểm quan trọng nhất là mang du lịch nông nghiệp phải mang lại thu nhập trực tiếp và sinh kế cho người dân thông qua cung cấp dịch vụ cho khách du lịch (homestay, hướng dẫn, trình diễn, cung cấp dịch vụ, hàng hóa, nông sản được sản xuất tại địa phương phục vụ tiêu thụ tại chỗ…).

– Vai trò cầu nối của các công ty lữ hành: Các công ty lữ hành đóng vai trò là cầu nối đưa khách du lịch đến với điểm đến, định hướng thiết kế sản phẩm du lịch nông nghiệp phù hợp với từng đối tượng khách hàng. Sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp chỉ được khai thác hiệu quả khi được nằm trong kế hoạch marketing sản phẩm từ khảo sát, xây dựng, quảng bá, bán, tổ chức thực hiện của các công ty lữ hành.

– Hoạt động xúc tiến quảng bá, truyền thông điểm đến: việc xây dựng thương hiệu cho địa danh, sản phẩm nông nghiệp gắn với địa danh sản xuất sẽ góp phần rất lớn trong việc phát triển du lịch nông nghiệp.

Thông qua “Tọa đàm Phát triển du lịch trang trại – Những yếu tố pháp lý liên quan”, BTC mong muốn làm nhịp cầu nối thêm cơ hội để các địa phương cùng các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong chuỗi giá trị ngành du lịch giao lưu, trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về các khó khăn, vướng mắc, chính sách thu hút, phát triển du lịch, thiết lập quan hệ hợp tác, đề xuất giải pháp đẩy mạnh kết nối, xúc tiến phát triển du lịch. Chúng tôi mong muốn nhận được ý kiến phát biểu, thảo luận cũng như chia sẻ kinh nghiệm từ đại diện các doanh nghiệp, các chuyên gia đến từ các trường đào tạo du lịch. Tôi hy vọng rằng sau buổi tọa đàm hôm nay, mối quan hệ giữa các địa phương sẽ ngày càng thân thiết hơn, những chương trình, dự án hợp tác kinh doanh, đầu tư du lịch sẽ ngày càng phát triển cả về chất lượng và số lượng.

Kính thưa Quý đại biểu!

Xu hướng quốc tế: Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực và trên thế giới đã dựa vào các giá trị đặc trưng của nền nông nghiệp truyền thống kết hợp với khoa học công nghệ, sinh thái, nông nghiệp sạch để thu hút khách du lịch và thông qua khách du lịch tiêu thụ và tăng doanh thu cho các sản phẩm nông nghiệp. Nhiều mô hình khai thác du lịch sinh thái nông nghiệp đã rất thành công, đem lại giá trị gia tăng cao cho cả du lịch và nông nghiệp (Kinh nghiệm từ Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan). Đầu tư cho phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp sẽ là xu hướng cạnh tranh tất yếu.

– Đối với Việt Nam: Du lịch và nông nghiệp là hai ngành có mối quan hệ chặt chẽ và đều là ngành mũi nhọn được ưu tiên phát triển (Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X về vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16/01/2017 của Bộ Chính trị đã xác định phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn).

Chính sách phát triển nông thôn mới gắn với phát triển kinh tế du lịch tại nhiều địa phương Quảng Ninh, Ninh Bình, Cần Thơ, Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Thái Bình, Quảng Nam, Đồng Tháp…; chương trình Mỗi làng một sản phẩm (OCOP); xu hướng đầu tư cho phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao của các nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước (như tập đoàn Vingroup, TH True milk, FLC…) là điều kiện thúc đẩy hoạt động du lịch sinh thái nông nghiệp phát triển ở hai góc độ tạo thành điểm đến để thu hút khách và thúc đẩy tăng chi tiêu của du khách thông qua tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Trên cơ sở lợi thế về tài nguyên (đất nước nông nghiệp với 70% dân số sống ở nông thôn, lịch sử, truyền thống văn hóa mang đậm dấu ấn của nền sản xuất nông nghiệp), các sản phẩm du lịch sinh thái liên quan đến nông nghiệp, nông dân, nông thôn là một trong 5 sản phẩm chủ đạo, có tính chất bao trùm và chiếm tỷ lệ lớn trong tổng thể hoạt động của ngành du lịch Việt Nam.

Để ứng phó với tác động tiêu cực từ quá trình đô thị hóa, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, xu hướng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp trên nền tảng phát triển nông nghiệp sạch, hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao và khai thác các yếu tố văn hóa truyền thống sẽ là lựa chọn tối ưu.

Thị trường khách du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn: Lượng khách có nhu cầu đối với sản phẩm du lịch nông nghiệp ngày có xu hướng tăng lên, bao gồm khách nội địa và quốc tế.                    

Đối với khách nội địa: Nhu cầu của khách du lịch nội địa đối với sản phẩm du lịch nông nghiệp là rất lớn. Bao gồm các nhóm gia đình, bạn bè đi nghỉ nhiều lần trong năm vào các kỳ nghỉ lễ, cuối tuần; học sinh, sinh viên đi theo các chương trình ngoại khóa học đường; bà con nông dân, các nhà khoa học đi khảo sát, tham quan, học hỏi các mô hình sản xuất nông nghiệp…Bên cạnh nghỉ dưỡng, học tập, trải nghiệm, nhu cầu sử dụng thực phẩm sạch, an toàn, có khả năng chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của khách nội địa là rất lớn và là nguồn thu đáng kể đối với hoạt động du lịch nông nghiệp.                               

Đối với du khách nước ngoài, được trải nghiệm, khám phá sự khác biệt của một nền văn hóa thông qua hoạt động sản xuất nông nghiệp tại điểm đến luôn có sức hấp dẫn đối với nhiều du khách nước ngoài đặc biệt từ các thị trường Châu Âu, Châu Mỹ , Châu Úc…

– Hình thành được một hệ thống sản phẩm du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn trải dài từ Bắc tới Nam. Nhiều sản phẩm du lịch mang đặc trưng văn hóa sinh thái nông nghiệp các vùng miền độc đáo, chất lượng đã được khai thác đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm của du khách. Nhiều hoạt động du lịch sinh thái nông nghiệp đã được đầu tư bài bản, có định hướng rõ ràng.

– Sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp là điểm nhấn có sức hút, đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy tăng trưởng khách: thành phố Hồ Chí Minh, nhu cầu khách du lịch tham quan trải nghiệm ở khu nông trại miệt vườn tăng đều mỗi năm từ 20-30%, riêng khu Nông nghiệp Công nghệ cao TPHCM (huyện Củ Chi) với diện tích 88 ha, tập trung các hoạt động nghiên cứu, sản xuất giống rau, hoa, cá kiểng, đào tạo, chuyển giao và du lịch) trong 3 năm qua, lượt khách du lịch đến tăng lên 200% (từ 7.000 lượt năm 2014 lên gần 15.000 lượt năm 2017); năm 2017, Quảng Nam đã đón được gần 6 triệu lượt khách, tăng 85.1% so với cùng kỳ năm 2007; thu nhập du lịch đạt 9.200 tỷ đồng.

– Sự liên kết giữa các doanh nghiệp lữ hành và các đơn vị cung ứng sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp ngày càng phát triển, tạo ra nhiều tour du lịch độc đáo, hấp dẫn bước đầu được du khách đón nhận. Một số tour đã trở thành thành thương hiệu để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, điển hình như: Tour một ngày làm nông dân cho du khách nước ngoài ở làng rau Trà Quế Hội An (Quảng Nam), tour du lịch miệt vườn sông nước Cửu Long, tour thưởng ngoạn phong cảnh ruộng bậc thang mùa lúa chín ở vùng cao tại Mù Cang Chải, Sapa, Pù Luông, Mai Châu…

Các yếu tố văn hóa truyền thống, sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn đã được khai thác một cách sáng tạo để phục vụ du khách. Trong đó khuyến khích xây dựng các phòng cho thuê mang phong cách truyền thống địa phương, sử dụng nguyên vật liệu tại chỗ, thân thiện với môi trường, người dân sử dụng món ăn, mặc trang phục truyền thống phục vụ khách…Nhiều hoạt động được tổ chức để du khách có thể trải nghiệm trong không gian văn hóa của nền sinh thái văn minh lúa nước như trồng lúa, bắt cá, ở nhà dân, đi cày, đi bừa, cưỡi xe bò, xe trâu…

Ngành du lịch và ngành nông nghiệp cần phối hợp và triển khai xây dựng Chương trình chung về phát triển du lịch nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới. Trong đó chú trọng đến một số hoạt động như chính sách hỗ trợ tiếp cận vốn, công nghệ, đầu tư hạ tầng, bồi dưỡng tập huấn nhân lực cho một số điểm du lịch nông nghiệp; xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn, xếp hạng, gắn sao cho các sản phẩm du lịch nông nghiệp chất lượng cao; xây dựng kế hoạch truyền thông thương hiệu cho sản phẩm du lịch nông nghiệp; pháp lý, chọn lọc đưa sản phẩm nông nghiệp được sản xuất tại địa phương, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm, có tem nhãn bao bì mẫu mã riêng phục vụ khách du lịch…

Có thể thấy, DLNN trên thế giới thật sự đã có những bước tiến dài, bên cạnh việc mang lại những lợi ích kinh tế lớn, còn góp phần giới thiệu những đặc trưng văn hóa mỗi vùng, miền, mỗi quốc gia ra thế giới, qua đó xây dựng hình ảnh, vị thế cho quốc gia, dân tộc.

Tại Việt Nam, DLNN đang dần trở thành một xu hướng mới, một “món ăn lạ” bên cạnh các loại hình du lịch nghỉ dưỡng biển, du lịch thể thao biển, du lịch văn hóa tâm linh, khám phá… Cùng với đó, hoạt động du lịch gắn với tuyên truyền giáo dục, nâng cao ý thức của con người về bảo vệ thiên nhiên, môi trường và trải nghiệm cuộc sống gắn bó với tự nhiên, với sản xuất nông nghiệp thượng tôn pháp luật, nhất là ở những địa bàn nông thôn thuần túy gắn với bản sắc văn hóa bản địa ngày càng trở nên hấp dẫn và đây cũng là nhiệm vụ cấp thiết nhằm bảo vệ môi trường sinh thái, tài nguyên thiên nhiên trước những tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu, tác động của quá trình toàn cầu hóa…do vậy, DLNN được dự báo sẽ có sức lan tỏa mạnh mẽ và có thêm nhiều động lực phát triển trong thời gian tới.

Với tình cảm trân trọng, cầu thị của đội ngũ những người công tác nghiên cứu khoa học tại Viện IMRIC, những luật gia, luật sư, tư vấn viên pháp luật Viện IRLIE, những người làm báo Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam, trong thời gian tổ chức toạ đàm là dịp để các doanh nghiệp, chủ trang trại thêm hiểu, thêm yêu quê hương, với những con người hiền hoà, bình dị đang ngày đêm cầnmẫn phát triển kinh tế, xây dựng quê hương, góp phần làm giàu cho Tổ quốc.

Cuối cùng kính chúc các quý đại biểu, các nhà khoa học, các diễn giả sức khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Chúc buổi Tọa đàm thành công tốt đẹp!

Xin trân trọng cám ơn!

Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế