Ông Hồ Minh Sơn – Viện trưởng Viện IMRIC: Cần có biện pháp chế tài triệt để, nếu xử phạt cho tồn tại liệu phòng cháy còn hiệu nghiệm?

(HNTTO) – Giải pháp phòng cháy là điều ai cũng thấy cần thiết, bài học từ vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội vào ngày 12/09/2023 vừa qua thực sự rất đau đớn và nhức nhối. Qua đó, chung cư mini là khái niệm mơ hồ và không dễ kiểm soát. Đây cũng là hồi chuông cảnh báo, cho thấy cần phải nâng cao hơn nữa ý thức, trách nhiệm của mỗi đơn vị, địa phương, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Ảnh minh họa: Nguồn internet

Cháy nổ không chỉ khiến tài sản tích góp cả đời bỗng chốc bị thiêu thành tro bụi. Nhiều cơ sở, doanh nghiệp bị thiệt hại nặng nề về kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, kinh doanh, nhưng đau xót hơn cả là những thiệt hại về người. Từ đó cho thấy, cháy nổ là mối hiểm họa, chỉ cần một chút chủ quan, lơ là hay sơ suất cũng có thể dẫn đến hậu quả khó lường.

Điển hình, giải pháp phòng cháy đã không được quan tâm, khi diện tích đất 200m2 trong ngõ nhỏ được cấp phép xây dựng 6 tầng, lại biến thành chung cư mini 9 tầng làm nơi sinh sống khoảng 150 người. Mặc dù, chủ nhân của chung cư mini đã bị khởi tố và bắt giam, còn trách nhiệm của cán bộ quản lý địa bàn và các cơ quan chức năng vẫn phải làm sáng tỏ. Thế nhưng, sự trừng phạt và sự oán trách không thể nào cứu lại 56 sinh mạng đã bị tước đoạt một cách oan uổng.

Như vậy, công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC) các cơ sở thuộc diện phải có thiết kế và thẩm duyệt trước khi xây dựng công trình. Trong quá trình thi công, nếu có sự thay đổi về thiết kế so với bản vẽ, phải nộp báo cáo cho đơn vị cảnh sát PCCC. Ông Hồ Minh Sơn – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) cho biết trong suốt những năm qua, mặc dù công tác phòng, chống cháy, nổ luôn được các cấp, ngành quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, song việc chấp hành nghiêm các quy định về đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy vẫn còn nhiều bất cập. Nhận thức, hành vi, thói quen về phòng cháy, chữa cháy và cứu hộ, cứu nạn có lúc, nơi còn hạn chế. Người dân còn lơ là, thậm chí coi thường những nguy cơ gây cháy. Thực tế từ vụ cháy đã cho thấy, nguyên nhân chủ yếu là yếu tố chủ quan như hệ thống điện không đảm bảo an toàn, sơ xuất bất cẩn trong sử dụng nguồn điện, nguồn nhiệt; còn một phần do thiên tai (sét đánh) gây ra. Khi có sự cố cháy xảy nổ xảy ra, đa số đều lúng túng, kỹ năng xử lý, ứng phó chưa tốt.

Đồng thời, hệ thống báo cháy, hệ thống chữa cháy, hệ thống chống sét, hệ thống tăng áp hút khói, kiến trúc cầu thang thoát hiểm, cho đến các hạng mục đặc biệt như kho gas, máy biến áp, máy phát điện đều được nghiệm thu về PCCC trong nghiệm thu tổng thể công trình. Ông Hồ Minh Sơn cho rằng công tác truyền thông tuyên truyền, vận động người dân nâng cao nhận thức, trách nhiệm về công tác phòng cháy, chữa cháy; xác định phòng là khâu then chốt, quyết định và người dân phải là trung tâm, chủ thể chính trong phòng, chống cháy, nổ. Khi xảy ra cháy, nổ thì chữa cháy phải kịp thời và phương châm “4 tại chỗ” (lực lượng trong dân, phương tiện trong dân, hậu cần trong dân, chỉ huy trong dân) là trọng tâm…

Theo ông Sơn, các lực lượng chức năng, cơ quan, đơn vị tăng cường triển khai các biện pháp về phòng, chống cháy nổ; tập huấn nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng cho các lực lượng tham gia phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ tại cơ sở; diễn tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ phù hợp với tình hình thực tiễn. Đặc biệt, người dân có trách nhiệm và ý thức, nắm được những kiến thức cơ bản về phòng cháy, chữa cháy cũng như cách xử lý kịp thời các tình huống cháy, nổ xảy ra thì công tác phòng, chống cháy nổ sẽ mang lại hiệu quả.

Việc duy trì tình trạng an toàn không để xảy ra cháy, xét về thực chất là sự tác động tích cực của con người nhằm phòng cháy tại cơ sở, hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả nếu có cháy xảy ra, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng cứu con người và tài sản…Ông Sơn cũng cho rằng, không thể buông lỏng công tác phòng cháy nhằm loại trừ, hạn chế các yếu tố, điều kiện gây cháy, chống cháy lan và dập tắt đám cháy. Vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội đã báo động việc tăng cường giải pháp PCCC tốt hơn nữa, mới mong tránh được hỏa hoạn ở khu dân cư.

Cũng theo ông Sơn cho biết các quy định về PCCC rất đầy đủ và chặt chẽ, nhưng cơ chế thực thi và giám sát thường xuyên bị xem nhẹ. Có thể vì nể nang và vì những quan hệ tế nhị xen lẫn phức tạp khác, ý thức phòng cháy không được bảo đảm ở khu dân cư. Ở góc độ pháp lý, đã có hàng trăm văn bản về tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn nhà ở phải có lối thoát hiểm và phương tiện PCCC. Đối với chung cư, cụm dân cư phải bảo đảm các điều kiện an toàn về PCCC như có nội quy, biển cấm, biển báo, sơ đồ hoặc biển chỉ dẫn PCCC, thoát nạn…

Ông Sơn cũng khuyến nghị chung cư mini chưa có tên trong bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn nhà chung cư nhưng các công trình này có đầy đủ đặc điểm của nhà chung cư, có cầu thang sử dụng chung, hành lang chung, phần sở hữu chung, phần sở hữu riêng. Vì vậy, chung cư mini phải được thiết kế an toàn cháy theo quy định của nhà chung cư.

Được biết, Bộ Công an đã có công điện gửi Cục Cảnh sát PCCC và cứu nạn, cứu hộ cùng công an các địa phương về việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về PCCC. Trong đó, Bộ Công an chorằng về công tác xử lý các tình huống cháy, nổ, giảm thiểu thiệt hại người và tài sản, đối với loại hình nhà ở nhiều căn hộ như chung cư mini, cơ sở kinh doanh dịch vụ cho thuê trọ có mật độ người ở cao.

Chung cư mini có những đặc thù, khác biệt so với chung cư thông thường, như diện tích xây dựng nhỏ, diện tích hành lang, cầu thang và các căn hộ hẹp, xây dựng theo dạng nhà ống, nằm trong các khu dân cư, bị bao bọc các mặt bởi các công trình xây dựng, nhà dân liền kề, nhiều công trình nằm sâu trong ngõ ngách. Cùng với đó, công tác quản lý và vận hành chung cư mini không chặt chẽ, không có hệ thống và bài bản như chung cư thông thường… Do đó, chung cư mini rất dễ phát sinh các sự cố cháy nổ, cũng như gây ra nhiều khó khăn rất lớn cho công tác chữa cháy khi xảy ra hỏa hoạn.

Ông Hồ Minh Sơn chia sẻ vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu và xây dựng các quy định, yêu cầu đảm bảo an toàn về phòng chống cháy nổ và chữa cháy riêng biệt, phù hợp hơn cho các công trình chung cư mini. Nhất là đối với các công trình nằm trong các khu dân cư, hoặc nằm sâu trong các ngõ, ngách. Cần thiết, phải từ chối cấp phép xây dựng, đầu tư thực hiện dự án tại các vị trí, hoặc các công trình không đảm bảo các điều kiện an toàn về PCCC theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, các cơ quan chức năng và lực lượng PCCC cũng cần xây dựng và chuẩn bị các kịch bản, phương án chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn phù hợp đối với đặc điểm của các chung cư mini hiện nay.

Song song đó, công tác truyền thông về công tác PCCC phải thường xuyên, các đơn vị quản lý cần tổ chức, tổ chức nhiều lần về công tác tập huấn, diễn tập cho những người dân đang sinh sống tại các chung cư…Có thể, tạo điều kiện đẩy mạnh sự hình thành những chung cư cho người thu nhập thấp. Thường xuyên phổ cập kiến thức ứng phó cơ bản để mỗi người dân khỏi hoảng loạn trước mọi tình huống bất trắc. Ông Sơn, nhấn mạnh: “Công tác PCCC không thể áp dụng phương án “sai phạm đến đâu, xử lý đến đấy”. Vì, tài sản và tính mạng người dân không thể trông cậy vào những giọt nước mắt hối hận muộn màng.

Còn nhớ, vụ hoả hoạn thương tâm quán karaoke ở Bình Dương cách đây không lâu và vụ cháy chung cư Carina làm 13 ngừoi chết, đã trực tiếp chứng minh giải pháp phòng cháy chưa đạt được hiệu quả, như yêu cầu tất yếu của một xã hội khao khát phát triển bền vững. Do vậy, công tác “phòng cháy hơn chữa cháy”. Giải pháp phòng cháy rất quan trọng.

Ông Hồ Minh Sơn dẫn chứng tại Nghị định số 139/2017/NĐ-CP của Chính phủ, từ ngày 15/1/2018, công trình vi phạm không được cho phép “phạt cho tồn tại.” Do đó, tất cả công trình xây dựng sai phạm (như xây vượt số tầng, xây không phép, sai thiết kế kỹ thuật, tự ý chuyển đổi công năng…) đều phải được xử lý theo đúng quy định. Tức là công trình nào xây sai thì phải đập bỏ phần xây sai, xây không phép thì thậm chí phải phá hủy công trình. Bên cạnh đó, việc kiểm soát xây dựng, vận hành chung cư mini phải được thực hiện chặt chẽ, thường xuyên, đảm bảo chung cư mini hoàn thành đúng với tiêu chuẩn như phê duyệt. Trong quá trình vận hành, công trình cần thường xuyên được bảo trì, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về an toàn phòng cháy chữa cháy. Điển hình, mấu chốt cần làm là giải quyết được vấn đề về chốn ở cho phần đông người dân. Trong đó, khơi thông nguồn cung nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá bình dân là chìa khóa để có thể giải quyết được triệt để các vấn đề.

Như vậy, cháy, nổ luôn là mối hiểm họa và thường để lại hậu quả nặng nề về tính mạng con người và tài sản. Công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ là nhiệm vụ thường xuyên, cần thiết nhằm bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Tin rằng, đây là trách nhiệm của mỗi người dân, của mỗi tổ chức, đơn vị và địa phương để nâng cao hiệu quả về phòng cháy, chữa cháy, giảm thiểu thiệt hại do cháy nổ gây ra và từng gia đình trong công tác phòng cháy, chữa cháy.

Với vai trò làm nhịp cầu nối, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) sẽ phối hợp với Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) và Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) sẽ tổ chức nhiều chương trình hội thảo khoa học xoay quanh vấn đề nâng tầm công tác PCCC trong doanh nghiệp, người dân và các yếu tố pháp lý trong việc hình thành, quản lý các dự án bất động sản, các khu dân cư, cụm dân cư đối với công tác PCCC ở các địa phương nói chung và cộng đồng doanh nghiệp thành viên nói riêng…

Văn Hải – Trần Danh