Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm: Đất nông nghiệp hết hạn có bị Nhà nước thu hồi – Miễn xác nhận ‘không tranh chấp’ khi làm sổ đỏ?

(HNTTO) – Ngày 14/07/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, TP.HCM – Viện Ngheien cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) phối hợp Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) và Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam giao Trung tâm Tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức chương trình tuyên truyền pháp luật chocác doanh nghiệp, độc giả, các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) và thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE). Đây là hình thức truyền thông hữu ích, không chỉ phản ánh những hành vi phạm tội, các quy định pháp luật nghiêm cấm và mức án được áp dụng, mà còn giúp các doanh nghiệp, độc giả biết được ranh giới giữa cái đúng và cái sai, tính nghiêm minh của pháp luật và tính “hướng thiện” trong chính sách pháp luật của nước ta đối với những người đã phạm tội thông qua các vụán được tuyên xử.

Có thể thấy, việc tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật cho người dân, doanh nghiệp là hoạt động có ý nghĩa thiết thực, góp phần nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật, tích cực phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi các loại tội phạm và tệ nạn xã hội, góp phần bảo đảm an ninh trật tự ở các địa phương…

Qua đó, Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) luôn luôn xác định ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và đối với đối tượng yếu thế trong xã hội, Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) thường xuyên triển khai chương trình trợ giúp pháp lý, tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật cho người dân và doanh nghiệp, mang lại ý nghĩa thiết thực, đóng góp cho cộng đồng.

Đây là hoạt động thiết thực của các luật gia, luật sư, các tư vấn viên pháp luật của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) nhằm góp phần nâng cao kiến thức pháp luật và chấp hành pháp luật của người dân. Đây cũng là dịp để Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm tham gia vào các quan hệ để hỗ trợ pháp lý như tạo thêm sức mạnh, sự hiểu biết để việc giải quyết các vướng mắc đó được thực hiện hiệu quả, thực tế…Xin trích lược hai tình huống được tham vấn trực tiếp dưới đây:

Tình huống thứ nhất: Đất nông nghiệp hết hạn có bị Nhà nước thu hồi hay không?

Căn cứ theo Điều 172 Luật Đất đai 2024 quy định, thời hạn sử dụng đất nông nghiệp đối với trường hợp giao đất, cho thuê đất là khác nhau, trong đó: Thời hạn giao đất, công nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp là 50 năm đối với trường hợp: Cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp được giao đất, công nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp gồm đất trồng cây hàng năm; đất nuôi trồng thủy sản; đất làm muối; đất trồng cây lâu năm; đất rừng sản xuất là rừng trồng. Thời hạn cho thuê đất không quá 50 năm: Đối với trường hợp cá nhân thuê đất nông nghiệp.

Căn cứ theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 82 Luật Đất đai 2024, đất được Nhà nước giao, cho thuê có thời hạn, nhưng không được gia hạn thuộc trường hợp thu hồi đất do chấm dứt sử dụng đất theo pháp luật.

Tại Điều 172 Luật Đất đai 2024 quy định khi hết thời hạn sử dụng đất, được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn quy định tại điểm này mà không phải làm thủ tục gia hạn.

Do đó, khi đất nông nghiệp hết thời hạn sử dụng, người sử dụng đất sẽ không bị thu hồi đất. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân, tổ chức được giao, cho thuê nông nghiệp có nhu cầu thì được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn pháp luật quy định.

Doanh nghiệp thành viên CLB Doanh nhân IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Có cần làm thủ tục gia hạn sử dụng đất nông nghiệp khi hết hạn không?

Căn cứ theo Điều 172 Luật Đất đai 2024, trường hợp hết thời hạn sử dụng đất được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn 50 năm mà không cần làm thủ tục điều chỉnh thời hạn sử dụng đất. Trong trường hợp này, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi hết thời hạn sử dụng đất được tiếp tục sử dụng mà không cần làm thủ tục gia hạn sử dụng đất.

Căn cứ theo Điều 64 Nghị định 102/2024, đối với trường hợp cá nhân có nhu cầu gia hạn thời gian sử dụng đất thì trình tự, thủ tục gia hạn được thực hiện.

Tình huống thứ hai: Miễn xác nhận ‘không tranh chấp’ khi làm sổ đỏ kể từ ngày 01/07/2025

Căn cứ Nghị định 151/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/7/2025, trong đó phân cấp mạnh mẽ quyền cấp sổ đỏ về cấp xã. Hiện nay, thủ tục đất đai đã thuận tiện hơn cho người dân.

Theo đó, kể từ ngày 01/07/2025, những thay đổi này là cực kỳ cấp thiết, phù hợp với việc tinh gọn bộ máy và cải cách thủ tục hành chính:

Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp cấp sổ đỏ: Trước đây, việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện, gây nhiều phiền hà, tốn kém cho người dân.

Như vậy, kể từ 1/7/2025, theo Điều 5 Nghị định 151/2025/NĐ-CP, Chủ tịch UBND cấp xã sẽ có thẩm quyền ký cấp sổ đỏ lần đầu cho cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài (là công dân Việt Nam) và cộng đồng dân cư.

Tại khoản 4, Điều 18 Nghị định 151/2025/NĐ-CP, người dân sẽ không còn phải nộp giấy xác nhận “không tranh chấp” khi làm sổ đỏ. Việc xác minh quy hoạch, nguồn gốc, và tình trạng tranh chấp sẽ do cơ quan tiếp nhận tự thực hiện theo cơ chế hậu kiểm.

Mặt khác, cấp xã còn được phép tiếp nhận và giải quyết các thủ tục quan trọng về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư. Những việc này trước đây phải lên cấp huyện hoặc tỉnh.

Người dân có quyền chọn nơi nộp hồ sơ đất đai trong cùng tỉnh: Thay vì phải nộp hồ sơ đất đai tại nơi có đất như quy định cũ, từ 1/7/2025, người dân và doanh nghiệp được quyền lựa chọn nơi tiếp nhận hồ sơ tại bất kỳ đơn vị nào trong cùng một tỉnh, thành phố (Khoản 1 Điều 18 Nghị định 151/2025/NĐ-CP). Điều này, áp dụng cho cả hồ sơ đăng ký lần đầu và hồ sơ biến động như thừa kế, chuyển nhượng. Thay đổi này giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí đi lại.

Rút ngắn thời gian làm thủ tục: Tham chiếu Nghị định 151/2025/NĐ-CP quy định thời gian thực hiện thủ tục đất đai được rút ngắn đáng kể, cụ thể: Đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất lần đầu: Không quá 17 ngày làm việc. Cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất lần đầu: Không quá 3 ngày làm việc. Đây là tốc độ chưa từng có, giúp người dân nhanh chóng hoàn tất các thủ tục cần thiết.

Sổ đỏ được cấp đổi dễ dàng hơn, minh bạch hơn: Luật mới bổ sung nhiều trường hợp được cấp đổi sổ đỏ, không chỉ khi giấy tờ bị hư hỏng. Các trường hợp như: Mục đích sử dụng đất trên sổ cũ không khớp với phân loại đất mới theo Luật Đất đai 2024. Vị trí thửa đất trên sổ cũ không chính xác so với thực tế. Sổ đỏ ghi tên hộ gia đình, nay thành viên có nhu cầu ghi đầy đủ tên từng người. Sổ đỏ chỉ ghi tên vợ hoặc chồng, nay muốn ghi tên cả hai vợ chồng. Quy định này đảm bảo tính chính xác, công bằng và thuận tiện cho người dân khi thực hiện các giao dịch sau này.

Số hóa và giải quyết tranh chấp tại xã: Kể từ 1/7/2025, nhiều thủ tục đăng ký đất đai, cấp đổi sổ đỏ có thể thực hiện trực tuyến qua Cổng Dịch vụ công quốc gia hoặc hệ thống điện tử. Dữ liệu địa chính sẽ được số hóa và cho phép tra cứu, giúp người dân không cần đến trực tiếp trụ sở như trước.

Trong khi đó, tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sẽ được Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết (Điểm g khoản 2 Điều 5 Nghị định 151/2025/NĐ-CP), với thời gian tối đa 45 ngày. Việc xử lý mâu thuẫn ngay tại cơ sở giúp giảm tải cho tòa án và giải quyết kịp thời các xung đột nhỏ trong cộng đồng.

Với những điểm mới trên không chỉ là cải cách thủ tục, mà là sự chuyển đổi toàn diện trong tư duy quản lý đất đai: từ quản lý sang phục vụ, từ tập trung sang phân quyền, từ giấy tờ sang số hóa.

Viện trưởng Viện IMRIC, TS. Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm