Điểm sáng Gia Lai – Hướng đi mới trong liên kết sản xuất, giao thương quốc tế 2025
(HNTTO) – Sau những năm bị ảnh hưởng năng nề do dịch bệnh Covid – 19, năm 2024 phát triển nhanh chóng với nhiều thành tựu nổi bật. Ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Gia Lai tăng trưởng khá cao, phát triển toàn diện, bứt phá vươn lên đứng thứ 5 trong cả nước góp phần khẳng định vai trò trụ đỡ, điểm tựa của nền kinh tế đất nước và địa phương. Để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển bền vững và kết nối giao thương, xuất khẩu thành công là phải tạo niềm tin, nâng cao sức cạnh tranh của nông sản bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe mà thị trường thế giới yêu cầu, phải xây dựng được chiến lược kết nối sản xuất, chế biến và tiêu thụ cho từng mặt hàng nông sản, tổ chức sản xuất theo xu hướng tiêu dùng xanh của thế giới, phải gắn kết đồng bộ hệ thống logistics với các điạ phương, các nước trong khu vực và quốc tế.
Thủ tướng Phạm Minh Chính tại hội chợ Trung Quốc ngày 17/9/2023
Cơ hội sản xuất và xuất khẩu hàng hóa nông sản đang trên đà tăng mạnh
Với những lợi thế về vị trí địa lý, thổ nhưỡng, khí hậu, các địa phương Tây Gia Lai và các tỉnh Tây Nguyên đã phát triển thành vùng sản xuất nông nghiệp hàng hoá trọng điểm của cả nước. Cà phê trở thành cây công nghiệp chủ lực với gần 610.000ha chiếm gần 90% diện tích cà phê cả nước, trong đó tỉnh Gia Lai trước tháng 6/2025 đã có trên 105 000 ha; cao su là vùng trồng lớn thứ hai với hơn 250.000ha (chiếm 26%) trong đó Gia Lai trên 88000 ha; chanh dây hơn 5400 ha, (hiện cũng đang là địa phương thu hút, tập trung các doanh nghiệp đầu tư sản xuất giống, chế biến tiêu thụ chanh dây lớn nhất cả nước), các loại cây trồng khác như hồ tiêu có 90.000 ha (chiếm hơn 60%) trong đó Gia Lai trên 13500 ha; điều có 83.000 ha (chiếm 28%), trong đó Gia Lai hơn 17000 ha; Dù canh tác sau, Sầu riêng Tây Nguyên đã nhanh chóng vươn lên dẫn đầu cả nước với diện tích trên70.000 ha, Gia Lai đã vượt trên mức 4600 ha, vượt xa so với mục tiêu đến năm 2025 là 3000 ha. Các loại dược liệu quý như sâm Ngọc Linh, sâm dây, nấm linh chi đỏ, hoa hòe, đinh lăng, đương qui…cũng đang phát triển mạnh để hình thành các vùng dược liệu tập trung.
Đến cuối năm 2024 tỉnh Gia Lai đã được cấp 227 mã số vùng trồng với diện tích 9.668,2ha cây trồng và 38 mã số cơ sở đóng gói với tổng công suất đóng gói khoảng 1.550 – 1.700 tấn quả tươi/ngày. phục vụ xuất khẩu sang thị trường các nước: Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand, Mỹ…Đồng thời, có 58.554 ha cây trồng đã được cấp chứng nhận sản xuất theo các tiêu chuẩn, gồm các sản phẩm cà phê, hồ tiêu, chè, rau, củ, trái cây…
Đặc biệt, các địa phương phía Tây Gia Lai đã hình thành các vùng sản xuất công nghệ cao, với tổng diện tích hơn 80 ngàn ha, tập trung vào các sản phẩm chính như: cà phê 30 ngàn ha, mía trên 34 ngàn ha, cây ăn quả trên 20 ngàn ha. Có hơn 3 ngàn ha cây trồng ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm, kết hợp phân bón qua tưới, Hiện nay, Công ty CP Tây Nguyên Xanh đã và đang triển khai vùng cà phê tập trung tại Chư Sê trên 400 ha, hướng đến liên kết phát triển cà phê hữu cơ, Organic đặc sản, chất lượng cao trên 200 ha trong niên vụ 2026-2027.
Nhiều mặt hàng nông sản của Gia Lai đã xuất khẩu sang 40 nước trên thế giới. tỉnh Gia Lai trước đây đã có 69 doanh nghiệp tham gia chuỗi liên kết với 95 HTX, 72 tổ hợp tác, 23.806 hộ nông dân liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với trên 237.300 ha các loại cây trồng chủ lực như: cà phê, hồ tiêu, cao su, cây ăn quảđã có 41 sản phẩm OCOP 4 sao và 264 sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh của 30 doanh nghiệp, 40 hợp tác xã và 91 cơ sở sản xuất kinh doanh.
Điển hình, Sở Công thương Gia Lai đã xây dựng kịch bản làm clip cho từng sản phẩm chủ lực của tỉnh để giới thiệu, làm việc với tham tán thương mại, doanh nghiệp, các hiệp hội, với nhà ga, sân bay, các khu thương mại và tham gia hội thảo về hợp tác phát triển thương mại, logistics với các nước. Nhiều chủ thể sản xuất các sản phẩm hồ tiêu, cà phê, mật ong, hạt điều, chanh dây, bò khô, rượu đinh lăng…được quảng bá, giới thiệu, nghiên cứu, tìm hiểu thị trường mới. Từ tháng 2 năm 2023, Trung Quốc dỡ bỏ chính sách zero Covid -19 đã kích thích nhu cầu tiêu dùng tăng trở lại, nhiều nông sản như chuối, chanh dây, sầu riêng, tổ yến, khoai lang được xuất khẩu chính ngạch, đã tạo ra cơ hội mới cho Gia Lai phát triển.
Sau đó, vào năm 2024, Công ty Vĩnh Hiệp Gia Lai đã vươn lên đứng đầu về xuất khẩu cà phê trong cả nước. Đồng thời, lần đầu tiên có một sản phẩm của Gia Lai do doanh nhân Gia Lai làm ra đã được công nhận thương hiệu quốc gia. Vĩnh Hiệp cùng với bà con nông dân đã và đang sở hữu vùng nguyên liệu rộng lớn tại tỉnh Gia Lai – nơi đây cũng được xem là “thủ phủ” của ngành cà phê hữu cơ Việt Nam, sạch, chất lượng cao. Công ty đã hợp tác và liên kết với hơn 15.000 hộ nông dân, tạo nên một mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững liên kết, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế Organic.
Trong suốt những năm qua, việc tiêu thụ sầu riêng gặp nhiều thuận lợi, giá bán tương đối cao, hầu hết người trồng sầu riêng ở tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai có lãi lớn, quy mô sản xuất sầu riêng trên địa bàn tăng nhanh, vụ sầu riêng năm 2025 trên địa bàn tỉnh gặp nhiều bất lợi, khó khăn như: thời tiết khắc nghiệt và khó lường, tình trạng sâu bệnh hại diễn biến phức tạp, giá cả không ổn định, diện tích được cấp mã số vùng trồng ít, kho bãi, vận chuyển khó khăn.
Với lợi thế lớn của sầu riêng Việt Nam là chất lượng tốt, giá cạnh tranh, thời gian vận chuyển từ vùng trồng đến thị trường tiêu thụ ngắn. Chính quyền địa phương tỉnh Quảng Tây đã xây dựng trung tâm dịch vụ logistics nhằm tạo thuận lợi cho quá trình nhập khẩu. Điều này cho thấy nhu cầu của thị trường Trung Quốc với sản phẩm sầu riêng và nông sản Việt Nam nói chung vẫn rất lớn và thuận lợi.
Khó khăn và hướng đi mới trong sản xuất, kết nối thị trường
Bên cạnh tiềm năng, cơ hội, thì khó khăn và thách thức mới cũng đang đặt ra cho các tỉnh Tây Nguyên và Gia Lai hiện nay. Năm 2023, Nghị viện châu Âu đã thông qua Quy định Chống phá rừng châu Âu (EUDR). Các sản phẩm cà phê, cao su là những ngành hàng xuất khẩu chính của Việt Nam và Tây Nguyên sẽ bị ảnh hưởng. Theo Quy định này, cà phê, cao su khi nhập khẩu vào thị trường châu Âu cần có thông tin định vị (GPS) đến từng vườn bằng các hệ thống giám sát viễn thám sẽ tác động trực tiếp đến chuỗi cung ứng cao su và cà phê, trong đó có các tỉnh Tây Nguyên, nơi có diện tích cà phê lớn nhất của cả nước.
Cụ thể, Bộ NN&MT coi việc tuân thủ Quy định này không chỉ là để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu các mặt hàng chủ lực vào thị trường EU, mà còn là cơ hội để đẩy nhanh việc thực hiện chiến lược phát triển ngành nông nghiệp Việt Nam theo định hướng minh bạch, trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh, đảm bảo sinh kế cho nông dân. Hiện nay các Hiệp hội ngành hàng và các Doanh nghiệp cùng các địa phương đang triển khai phổ biến, quán triệt sâu rộng đến các nhà sản xuất thực hiện tốt qui định này.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay Việt Nam đã tham gia và đang đàm phán 19 Hiệp định thương mại tự do, nông sản Việt Nam đã tiếp cận được hơn 190 quốc gia, vùng lãnh thổ đặt ra nhiều cơ hội mới cho xuất khẩu. Năm 2023 Việt Nam đã ký 5 Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch chanh dây, sầu riêng, măng cụt, tổ yến sào và chuối sang thị trường Trung Quốc. Sau 5 năm đàm phán, ngày 16/11/2023 sản phẩm tổ yến Việt Nam đầu tiên đã chính thức được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.
Hiệp hội Trang trại DNNVNVN, các DN cùng Bộ NNPTNT tại Lễ công bố XK lô sản phẩm tổ yến đầu tiên sang thị trường Trung Quốc
Qua tham chiếu Quyết định số 1520/QĐ-TTg ngày 6/10/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển chăn nuôi 2021-2030, tầm nhìn 2045 sản lượng tổ yến đạt từ 200 đến 250 tấn vào năm 2025 và từ 350 đến 400 tấn vào năm 2030.
Những năm gần đây, nghề nuôi chim yến ở nước ta phát triển khá mạnh và với nhiều loại hình và quy mô khác nhau. Và tỉnh có số lượng nhà yến lớn nhất là Kiên Giang với khoảng 3 nghìn nhà yến; tiếp theo là Bình Định (Gia Lai), Tiền Giang, Bạc Liêu, Bình Thuận và Bình Phước: Có từ 1,4-1,7 nghìn nhà yến.
Gia Lai là địa phương đã phát triển nghề nuôi chim yến, tạo việc làm và nguồn thu đáng kể cho người dân địa phương và thu hút nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đến hợp tác kinh doanh. Hội đồng Nhân dân tỉnh đã có Nghị quyết về chủ trương, định hướng, chính sách và qui định khu vực phát triển nhà yến với nhiều giải pháp khác nhau để phá triển nghề mới này.
Việc ký Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc sẽ giúp cho ngành yến sào Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này trong thời gian tới, mang lại giá trị kinh tế cao, đây là cơ hội để các doanh nghiệp, cơ sở chế biến sản xuất yến sào xuất khẩu các sản phẩm yến sào sau chế biến đến thị trường tiềm năng, đông dân nhất thế giới này.
Với sức tiêu thụ khoảng 300 – 400 tấn/năm, chiếm 80% thị phần tiêu thụ toàn cầu, Trung Quốc đang trở thành thi trường vô cùng tiềm năng cho ngành yến sào Việt Nam, khi nước này đã mở hạn ngạch cho ngành yến nước ta lên tới 100 tấn/năm. Mặc dù năm 2024, lượng yến xuất khẩu của Việt Nam chỉ đạt hơn 2, 5 tấn, với giá trị thu trên 2,5 triệu USD. Đây là con số quá thấp so với hạn ngạch mà Trung Quốc đưa ra cũng như nguồn nguyên liệu thu hoạch tổ yến của nước ta. Qua hội nghị này, hy vọng tỉnh Gia Lai sẽ cùng các địa phương xuất khẩu tổ yến sang thị trường Trung Quốc thành công vì lợi ích của Nhân dân 2 nước.
Để kết nối sản xuất với thị trường đạt được hiệu quả. Gia Lai cần sớm củng cố kiện toàn, thành lập các Hiệp hội, HTX ngành hàng như Cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, yến sào, dược liệu… ở tỉnh Gia Lai để kết nối các chủ trang trại DN nông nghiệp, trước mắt chọn công ty CP Tây Nguyên Xanh để triển khai ngay sau Hội nghị này,các địa phương khác cần duy trì các sản phẩm OCOP với diện tích, sản lượng ổn định để các DN ký kết các hợp đồng cung ứng với số lượng lớn sang thị trường Trung Quốc, tránh trường hợp khi có đơn hàng nhưng không đủ sản phẩm, chất lượng để giao theo hợp đồng đã ký kết.
Thông qua HTX, Hiệp hội ngành hàng, sẽ truyền tải được các thông tin đến các cơ sở sản xuất, người sản xuất, chuyển giao công nghệ, phương pháp canh táchữu cơ, xanh, sạch, bền vững, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp du lịch, trãi nghiệm; để sản phẩm xuật khẩu thuận lợi, hiệu quả, đúng cam kết.
Nhằm hỗ trợ giúp chủ trang trại, doanh nghiệp về truy xuất nguồn gốc, đăng ký sở hữu trí tuệ, đăng ký cấp mã vùng trồng, mã định danh…để hàng hóa sản xuất ra và giao thương được thuận lợi, không bị rủi ro, thiệt hại. Các DN ký kết hợp tác đầu tư, hợp đồng liên kết kinh doanh cần những Doanh nghiệp có năng lực tài chính, kỹ thuật, quản trị, am hiểu pháp lý và thị trường để tổ chức kết nối sản xuất, hổ trợ nông dân sản xuất, ứng dụng công nghệ trong canh tác, đầu tư các nhà máy sơ chế, chế biến để nâng cao chất lượng, giá trị nông sảncũng là giải pháp cấp thiết có tính chất quyết định hiện nay. Khuyến cáo người dân tuân thủ qui trình sản xuất, phải giữ uy tín, tạo niềm tin đối với khách hàng.
Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp Môi trường sớm trình Chính phủ ban hành quy định về quản lý nhà nước và cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế trang trại; hướng dẫn đánh giá cụ thể các tiêu chí trang trại nông nghiệp để các địa phương tổ chức thực hiện, khắc phục những bất cập hiện nay như về đất đai, xây dựng trên đất nông nghiệp phát triển du lịch nông nghiệp, sinh thái, môi trường … giúp các doanh nghiệp, chủ trang trại an tâm đầu tư phát triển sản xuất kết nối, hợp tác với các nhà đầu tư trong và ngoài nước mở rộng sản xuất kinh doanh trên địa bàn.
Từ những yêu cầu và xu hướng tiêu dùng thay đổi, tin rằng sự phát triển mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19 mở cửa hội nhập quốc tế hiện nay, không có con đường nào khác là mỗi tổ chức, mỗi nông dân, mỗi doanh nghiệp, mỗi địa phương cần tranh thủ cơ hội, thay đổi nhận thức về sản xuất, canh tác gắn với thị trường, kết nối, hợp tác phát triển theo hướng an toàn, xanh, sạch, sạch, bền vững, tạo thương hiệu mạnh và niềm tin với khách hàng trong và ngoài nước để Gia Lai hội nhập, phát triển kết nối thị trường thế giới.
Th.s Nguyễn Dũng – PCT Hiệp Hội VFAEA/Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam
